Thoraxfoto
Een thoraxfoto is een röntgenfoto van de borstkas (thorax) waarop het hart en de longen zich aftekenen. Vaak is de thoraxfoto in het ziekenhuis het eerste beeldvormend onderzoek, maar vrijwel nooit het enige. Andere beeldvormende onderzoeken – zoals een echo van het hart – geven meer bruikbare informatie. Op een thoraxfoto kan de dokter vooral de vorm en de grootte van het hart beoordelen, en de aanwezigheid van vocht in de longen. Makkelijk is dat niet, want een thoraxfoto is eigenlijk niet meer dan een vage afschaduwing.
De röntgenstraling tijdens het onderzoek is zwakker dan bijvoorbeeld de röntgenstraling tijdens een CT-scan.
Bij een onderzoek naar een hartziekte worden meestal twee thoraxfoto’s gemaakt. De eerste over de hele borstkas (A) en de tweede van de zijkant (B).
Schaduwbeelden
De eerste röntgenfoto werd gemaakt door de Duitse natuurkundige Wilhelm Röntgen, die in 1901 voor zijn spectaculaire ontdekking de allereerste Nobelprijs voor Natuurkunde kreeg. Een röntgenfoto is te vergelijken met de schaduw van een voorwerp op de muur. Het voorwerp zelf zie je eigenlijk niet, maar uit de vorm van de schaduw kun je van alles opmaken over vorm en grootte.
Röntgenstralen gaan ongehinderd door de met lucht gevulde longen heen, maar worden door bloed of gebeente min of meer geabsorbeerd. Die tekenen zich als schaduwen af op een plaat waar je met je borstkas tegenaan staat. Op een röntgenfoto zijn licht en donker omgekeerd: de schaduwen zijn licht (gebeente, bloed) en de plaatsen waar de röntgenstraling niet werd tegengehouden, zijn juist donker (longen).
Een thoraxfoto is een schaduwbeeld. Compacte materialen zoals botten en de hartspier houden de röntgenstralen tegen en tekenen zich als schaduwen af.
Contouren van het hart
Centraal op een thoraxfoto is de witgrijze vlek van de hartschaduw te zien, die zich aftekent tegen de zwartgrijze vlekken van de longen die met lucht gevuld zijn. De contouren van het hart en de grote bloedvaten (aorta) zijn meestal (gedeeltelijk) te onderscheiden. Zijn de contouren goed te zien, dan kan de arts schatten hoe groot het hart is. De witte vlek moet niet breder zijn dan de helft van de breedte van de borstkas. Is dat wel het geval, dan is het hart vergroot en kan dat wijzen op een hartziekte zoals hartfalen of een cardiomyopathie.
De verhouding (ratio) tussen de grootte van het hart (cardia) en de grootte van de borstkas (thorax) wordt uitgedrukt in de zogenoemde cardiothoracale ratio, ofwel CT-ratio. Een CT-ratio van 50 procent of kleiner is normaal. Het meten van de ctratio kan overigens alleen bij iemand die kan staan. Bij iemand die in bed ligt kan wel met een speciaal apparaat een thoraxfoto worden gemaakt, maar de schaduw van het hart wordt dan vertekend weergegeven en de verhouding tussen hart en borstkas is onbruikbaar om een CT-ratio te berekenen.
Is het hart vergroot, dan kan de dokter nog de vorm ervan bestuderen. Zo kan een bolling wijzen op een verhoogde de druk in dat deel van het hart, bijvoorbeeld door een slecht functionerende hartklep.
Vocht in de longen
Vocht in de longen tekent zich af als witgrijze vlekken tegen de donkere, met lucht gevulde longdelen. In tegenstelling tot lucht absorbeert vocht de röntgenstralen namelijk wel, waardoor vocht een witte schaduw op de röntgenplaat werpt, evenals het met bloed gevulde hart. Vocht in de longen kan allerlei oorzaken hebben, ook een hartziekte. Als bijvoorbeeld bij hartfalen het hart verzwakt is en niet goed het bloed kan wegpompen, neemt de bloeddruk in de longvaten toe en lekt er vocht naar de longblaasjes. Dat heet longstuwing. De thoraxfoto is heel geschikt om longstuwing aan het licht te brengen.
ThoraxfotoDe witte peervormige vlek in het midden is de schaduw van het hart en de aorta. De CT-ratio op deze foto is normaal. De letter R bovenin staat voor ‘rechts’.
Neerslag van calcium
Calcium (kalk) absorbeert röntgenstralen nog beter dan vocht. Ribben, sleutelbeenderen en de ruggengraat zijn op een thoraxfoto dan ook goed herkenbaar als scherp omrande witte vlekken. Maar ook het hart en de bloedvaten kunnen kalkachtige stoffen bevatten. Dan is er sprake van slagaderziekte, ook wel aderverkalking genoemd. Soms zijn de calciumconcentraties te zien op een thoraxfoto.
Risico voor de gezondheid
Bij het maken van een röntgenfoto word je korte tijd blootgesteld aan zwakke röntgenstraling. Het gezondheidsrisico van medische röntgenstraling is klein.