Stress

Stress verhoogt de kans op een hartziekte, daar zijn de meeste onderzoekers het over eens. Een stressvol leven stelt hogere eisen aan het hart dan een leven met weinig stress. Maar stress is een minder belangrijke risicofactor voor hartziekten dan roken, diabetes, hoge bloeddruk of overgewicht.

Het is niet makkelijk om stress als risicofactor in kaart te brengen. Als je rookt of overgewicht hebt kan daar geen misverstand over bestaan, maar wat is stress en wat is ongezonde stress? Dat is niet precies te zeggen. Een opgejaagd gevoel dat lang aanhoudt en waardoor je slecht slaapt, zoiets. En kun je stress eigenlijk wel vermijden? Het antwoord is: nee, niet altijd. Acute stress kun je niet vermijden, maar stress op het werk soms wel.

Vechten of vluchten

Stress is een oeroude reactie van het lichaam op een bedreigende situatie. De hartslag en de bloeddruk stijgen, het gezicht wordt wit omdat de bloedvaten vernauwen, de spieren krijgen juist meer bloed. Het bloed zelf verandert van samenstelling: het suikergehalte stijgt en het klontert eerder. Het lichaam bereidt zich razendsnel voor op een krachtsinspanning: vechten of vluchten.

In een levensbedreigende crisissituatie is stress je beste vriend, maar meestal is de keuze tussen vechten of vluchten helemaal niet aan de orde. Op het werk of thuis op de bank is de stress zelf juist het probleem. Een probleem dat alleen maar groter wordt als je je zelfbeheersing verliest en gaat snoepen, drinken of roken.

Stress Stress was voor onze voorouders van levensbelang. Stress maakt het
lichaam gereed voor een krachtsinspanning, bijvoorbeeld vluchten voor een roofdier.
Maar in een modern kantoorloop je niet zo snel een sabeltandtijger tegen het lijf.

Acute stress

Acute stress is tijdelijk en wordt veroorzaakt door een eenmalige gebeurtenis die sterke emoties oproept, zoals echtscheiding, ontslag, dood van een vriend of familielid, maar ook natuurrampen of oorlogen. Tijdens zo’n gebeurtenis is het risico op een hartinfarct verhoogd.

Dat blijkt bijvoorbeeld uit een gebeurtenis die sterke emoties heeft opgeroepen: de aanslag van 11 september 2001 in New York. In de weken erna registreerde de afdeling Eerste Hulp van het Methodist Hospital op Manhattan een statistisch significante toename van het aantal hartinfarcten. De toename was weliswaar klein, maar groot genoeg om een verband te leggen met de acute stress van de aanslag.

Stress op het werk

Langdurige stress op het werk vergroot het risico op een hartziekte. Werkgerelateerde stress ontstaat als er geen evenwicht is tussen inspanning en beloning. Er worden hoge eisen gesteld maar er staat weinig tegenover. Je voelt je voortdurend onder druk gezet en na een tijdje wordt het moeilijker om je te concentreren. ‘s Nachts slaap je slecht. Lichamelijk gezien is stress op het werk vergelijkbaar met acute stress, hoewel de aanleiding geen eenmalige gebeurtenis is maar een reeks van emotionele momenten.

Beweging helpt

Regelmatige en intensieve beweging verminderen de gevoeligheid voor stress. Stress is een gevolg van overprikkeling van de sympathicus, een deel van het autonome zenuwstelsel waar je geen bewuste controle over hebt en dat actief wordt als je hard werkt, vecht of vlucht. De sympathicus wordt eveneens geprikkeld door lichaamsbeweging, maar meer gelijkmatig en zonder dat dat stress tot gevolg heeft. Als je regelmatig en intensief beweegt, zal de sympathicus daarom minder snel overbelast raken. Daarom is een getraind lichaam minder gevoelig voor stress.

Koele kikkers

Het verband tussen stress en hartziekten is moeilijk te onderzoeken. Stress is namelijk moeilijk te meten. De reactie op stress is ook nog eens individueel bepaald. Bij dezelfde emotionele gebeurtenis schiet de één in de stress, de ander blijft rustig. Heel wat New Yorkers bleven op 11 september ijzig kalm en maakten niet de indruk een verhoogd risico op een hartinfarct te hebben.

Stress De reactie op acute stress verschilt van persoon tot persoon.

Type A-gedrag

Dat individuele verschil speelt ook bij de stress op het werk. Veertig jaar geleden beschreven de Amerikaanse cardiologen Meyer Friedman en Ray Rosenman een bepaald gedrag met een verhoogd risico op een hartinfarct. Ze noemden het type a-gedrag. Kenmerkend is: een heleboel dingen tegelijk willen doen, te hard rijden in de auto, anderen steeds interrumperen, overgevoelig zijn voor kritiek, overdreven competitief zijn en snel boos zijn. Meyer Friedman herkende het type a-gedrag ook bij zichzelf. Hij kreeg zijn eerste hartinfarct op de leeftijd van 45 jaar en het tweede hartinfarct volgde 10 jaar later. Vervolgens veranderde hij zijn eigen gedrag en richtte hij zich op de drie P’s: Pets, Plants and Persons, ofwel ‘huisdieren, planten en mensen’. Friedman overleed na een werkzame oude dag op de leeftijd van 90 jaar.

Type D-gedrag

Uit onderzoek onder mensen die een hartinfarct hebben gehad is gebleken dat een zogenaamd type D-gedrag het risico op overlijden hoger maakt. Type D-gedrag heeft te maken met de neiging om in uiteenlopende omstandigheden negatieve emoties te ervaren en die in bijzijn van anderen, uit angst voor afwijzing, te onderdrukken. De D in type D-gedrag staat voor Distressed (=diep bedroefd). Type D-gedrag kun je meten met behulp van een lijst van veertien vragen. Als je op internet zoekt met ‘type D-schaal’ is deze vragenlijst makkelijk te vinden.