Plotse hartdood

Als het hart van het ene op het andere moment ophoudt met pompen, treedt al na enkele minuten de dood in – een plotse hartdood. De dood treedt niet in met het stoppen van het hart, maar bij het verlies van de hersenfunctie. Zonder een tijdige reanimatie kan een omkeerbare hartstilstand in enkele minuten tot een onomkeerbare hersendood leiden.

Tijdige reanimatie kan in veel gevallen de pompfunctie van het hart herstellen zonder ernstige schade aan de hersenen. Onmiddellijk na de hartstilstand moeten hartmassage en beademing worden toegepast.

De term hartstilstand is wat verwarrend omdat de kamers van het hart hun pompkracht niet verliezen door op te houden met bewegen, maar door snel en chaotisch te gaan trillen. Deze levensgevaarlijke hartritmestoornis heet kamerfibrilleren. Bij kamerfibrilleren komt het erop aan om zo snel mogelijk een elektrische schok te geven met een Automatische Externe Defibrillator (AED) die het normale hartritme weer kan herstellen. Om schade aan de hersenen te voorkomen, moet dat zo snel mogelijk gebeuren, in ieder geval binnen zes minuten. Helaas is deze snelheid van handelen buiten het ziekenhuis niet altijd niet mogelijk.

De oorzaak van een plotse hartdood is zeer vaak – vier op de vijf gevallen – een hartinfarct. Die oorzaak staat niet op zichzelf. Een hartinfarct is een eindstadium in het jarenlange ziekteproces van slagaderziekte.

Een op de vijf gevallen van een plotse hartdood heeft een andere oorzaak dan een hartinfarct. Die andere oorzaak is vrijwel altijd gerelateerd aan een andere ziekte. Uitgesproken zeldzaam is een plotse hartdood door een aangeboren hartziekte.

Hoe zeldzaam ook, deze gevallen verdienen speciale vermelding omdat het vaak gaat om jonge en gezonde mensen. Zelfs een goed getrainde sporter kan overlijden aan een plotse hartdood, wat veel aandacht trekt en een diepe indruk maakt. De plotse hartdood op het sportveld wordt in kaart gebracht en onderzocht door de arts-onderzoekers van Sportcor.

Plotse hartdood De komiek Tommy Cooper stierf een plotse hartdood op het toneel tijdens een goed bekeken televisieshow. Achter het gordijn werd een poging tot reanimatie gedaan, terwijl de show aan de andere kant doorging.

Kamerfibrilleren

Een hartstilstand is een term die de lading maar ten dele dekt. Bij kamerfibrilleren staat de hartspier helemaal niet stil – de pompkracht valt weg omdat de hartspier van de kamers snel en chaotisch gaat trillen. Wat stilstaat is niet de hartspier, maar de bloedsomloop. Om die reden is de term niet onjuist, want ondanks de trillende hartspier staat de hartfunctie zelf wel degelijk stil.

Kamerfibrilleren kan verschillende oorzaken hebben. In de meeste gevallen is de oorzaak een hartinfarct waarbij de hartspier geen zuurstofrijk bloed krijgt door een afsluiting in een kransslagader. Een deel van de hartspier sterft af waardoor het prikkelgeleidingssysteem niet meer functioneert.

Uiterlijke kenmerken hartstilstand

Slagaderziekte is een geduldige sluipmoordenaar. Een hartstilstand met het risico op een plotse hartdood kan het eerste signaal van de ziekte zijn. Iemand zakt in elkaar, de hartslag valt weg, hij raakt buiten bewustzijn en houdt op met ademen. Zo iemand is dan niet hersendood. Als omstanders snel reageren, kan hij deze klap te boven komen. De hartslag is het beste waar te nemen in de hals, de ademhaling door je oor bij de mond te houden.

Maar in de praktijk is het voor een verschrikte omstander niet zo makkelijk om te beoordelen of polsslag en ademhaling zijn weggevallen. Ook familieleden of vrienden kunnen totaal verrast zijn. Bij twijfel is het verstandig om altijd 112 te bellen.

Beter voorkomen dan genezen

Wie een hartstilstand overleeft, heeft soms onherstelbare schade aan de hartspier of de hersenen. Een dokter zal daarom altijd proberen in te grijpen voordat het te laat is. Slagaderziekte kan behandeld worden door het aantal risicofactoren in de leefstijl te beperken en eventueel ook met medicijnen zoals cholesterolverlagers of bloeddrukverlagers.

Andere oorzaken

In vier van de vijf gevallen wordt een plotse hartdood veroorzaakt door een hartinfarct. Als een hartinfarct niet de oorzaak is, zijn er drie andere mogelijkheden: een andere ziekte, een ongeluk of een aangeboren hartafwijking. Van deze drie mogelijkheden komt een aangeboren hartziekte verreweg het minste voor.

1. Een andere ziekte kan een hartziekte zijn, zoals hartfalen of klepgebreken, maar ook een ziekte die niet direct aan het hart is gerelateerd. Een longembolie bijvoorbeeld, die beide longen plotseling van bloedtoevoer afsluit, of een hevige aanval van epilepsie of zelfs diabetes. Dergelijke ziekten kunnen een plotse hartdood veroorzaken, maar het komt weinig voor.

2. De oorzaak van een plotse hartdood kan ook een ongeluk zijn. Denk aan verdrinking, een elektrische schok, een overdosis, vergiftiging. Door allerlei omstandigheden van buiten het lichaam kan het hart dienst weigeren en kan de bloedsomloop tot stilstand komen.

3. Een zeldzame oorzaak van een plotse hartdood is een aangeboren of erfelijke hartziekte. Een ziekte kun je het eigenlijk niet eens noemen, want het enige symptoom is in veel gevallen een extra risico op een plotse hartdood. Verder hoef je er weinig of niets van te merken. Een vorm van cardiomyopathie die het risico op een plotse hartdood groter maakt, is bijvoorbeeld de erfelijke hartspierziekte Hypertrofische CardioMyopathie (HCM). Verder zijn er erfelijke hartritmestoornissen zoals het Lange QT-Tijd Syndroom (LQTS) die dat risico verhogen. De naam van deze ziekte, LQTS, verwijst naar een segment op het ECG, waar de letter Q staat voor het begin en de letter T voor het einde van het segment. Iemand met een ernstige vorm van HCM of LQTS krijgt om een plotse hartdood te voorkomen soms een ICD.

Plotse hartdood De arts-onderzoekers van Sportcor doen onderzoek naar plotse hartdood op het sportveld. Dat komt uiterst zelden voor, maar maakt diepe indruk op de vele mensen die er getuige van zijn, soms via de televisie.

Sportcor

In Nederland overlijden er jaarlijks ongeveer 150 mensen aan een plotse hartdood tijdens of vlak na het sporten. Niet de sport zelf is de oorzaak, maar een verborgen hartziekte. Als de sporter ouder is dan 35 jaar gaat het meestal om slagaderziekte en een hartinfarct, maar bij sporters onder de 35 is die oorzaak niet waarschijnlijk. Deze jonge sporters hebben vaak een aangeboren hartziekte, waarvan ze zich niet bewust zijn.

Sportcor is een organisatie van arts-onderzoekers die de plotse dood op het sportveld in kaart wil brengen. Ze doen dat door zo veel mogelijk gevallen te registreren. Vooral het overlijden van jonge sporters met een verborgen aangeboren hartziekte is belangrijk, omdat een beter inzicht kan helpen nieuwe gevallen te voorkomen. Voor de registratie is Sportcor afhankelijk van de hulp van omstanders en familieleden. Kent u een sporter die aan een plotse hartdood is overleden? Neem contact op met Sportcor.