Kunstklep

Een kunstklep vervangt een hartklep die zijn werk niet goed doet, bijvoorbeeld als de klep lekt of vernauwd is. Klepgebreken kunnen verschillende oorzaken hebben: een aangeboren hartziekte of een infectie, maar vooral ouderdom. Evenals de slagaderen worden hartkleppen met het klimmen der jaren minder soepel.

Een vernauwde of lekkende hartklep belemmert de bloedstroom en moet vaak worden behandeld, zelfs al zijn er aanvankelijk nauwelijks klachten. Gebeurt dat niet, dan wordt de hartspier te zwaar belast en kan hartfalen ontstaan.

De noodzaak van behandeling geldt in het bijzonder voor de kleppen in de linkerhelft van het hart: de aortaklep en de mitralisklep. De linkerhelft pompt het zuurstofrijke bloed onder hoge druk rond en vooral aan deze kant kan een vernauwde of lekkende hartklep ernstige gevolgen hebben. Klepgebreken in de rechterhelft van het hart komen minder voor en behoeven vaak minder snel behandeling.

Bij de meeste lekkende mitraliskleppen kan een hartchirurg de klep repareren. Als reparatie niet mogelijk is, wordt de hartklep vervangen door een kunstklep. Bij vernauwingen van een hartklep wordt vrijwel altijd de klep vervangen.

Er zijn twee soorten kunstkleppen: mechanische en biologische. Beide soorten hebben voor- en nadelen. Mechanische kunstkleppen worden eerder bij relatief jonge mensen geplaatst, die hun leven lang stollingwerende medicijnen moeten nemen. Biologische kunstkleppen worden eerder geplaatst bij oudere mensen gezien de beperkte levensduur van deze kleppen en de risico's van stollingwerende medicijnen.

Openhartoperatie

Het vervangen van een hartklep door een kunstklep gebeurt via een openhartoperatie. Dat gebeurt onder volledige narcose, het borstbeen wordt doorgezaagd en de bloedsomloop aangesloten op een hart-longmachine.

Minimaal invasieve chirurgie

De ontwikkelingen binnen de hartchirurgie staan niet stil. Er is nu ook een minimaal-invasieve manier, dat wil zeggen een operatie met een zo klein mogelijke wond, voor bepaalde operaties aan de hartkleppen. In het algemeen is een minimaal-invasieve chirurgie van een lekkende of vernauwde klep minder belastend. Vaak gaat het herstel sneller en kun je eerder naar huis.

Voor een lekkende mitralisklep hoeft de thoraxchirurg niet het hele borstbeen door te zagen. Dat kan tegenwoordig in bepaalde gevallen via een kleine snee aan de rechterkant van de borstkas. De thoraxchirurg bepaalt wie geschikt is voor deze nieuwe benadering.

Ook voor een vernauwde aortaklep is een minimaal-invasieve benadering mogelijk. Er wordt slechts een aantal centimeters van het borstbeen doorgezaagd en het litteken is na de operatie dus ook maar een paar centimeter groot.

Mitraclip

De mitralisklep is één van de vier hartkleppen. Met de komst van de mitraclip is het mogelijk geworden om een mitralisklep te repareren zonder de borstkas open te maken. Een mitraclip is een kleine clip die via een catheter in de bloedbaan naar het hart wordt geschoven, langs dezelfde route als een hartkatheterisatie. De operatieve ingreep wordt uitgevoerd door een interventiecardioloog, niet door een hartchirurg.

De mitraclip is een optie voor de reparatie van een lekkende mitralisklep. De ingreep werkt als volgt. Een mitralisklep bestaat uit twee klepbladen, die je kunt vergelijken met twee klapdeurtjes in de bloedstroom die op het juiste moment openen en sluiten en zo het bloed in goede banen leiden. Als de klapdeurtjes niet goed sluiten, ontstaat een kier waardoor het bloed terugstroomt. Een mitraclip zorgt ervoor dat de klepbladen dichter tegen elkaar komen te liggen waardoor het lek wordt gedicht. Het is belangrijk dat de clip niet te strak zit, zodat de klapdeurtjes makkelijk kunnen bewegen.

Mechanische versus biologische hartkleppen

Uit klinische trials blijkt dat mechanische hartkleppen niet beter of slechter zijn dan biologische hartkleppen. Er zijn wel verschillen die de mechanische hartklep geschikt maken voor jongere mensen en de biologische hartklep voor oudere mensen.

Een mechanische hartklep is gemaakt van kunststof en metaal. De gebruikte materialen slijten nauwelijks en gaan in principe een leven lang mee. Sommige mechanische hartkleppen zijn duidelijk te horen, andere wat minder, maar geen enkele is geheel geluidloos. Een ander nadeel is dat bloed de neiging heeft om te stollen op het lichaamsvreemde materiaal, waarna er een bloedprop in de bloedsomloop kan komen en een hartinfarct of een beroerte kan veroorzaken. Iemand met een mechanische kunstklep moet levenslang stollingwerende medicijnen slikken. Maar voor relatief jonge mensen weegt het grote voordeel dat de kunstklep een leven lang meegaat zwaarder dan de nadelen.

Een biologische kunstklep is gemaakt van menselijk of dierlijk materiaal dat meestal wordt opgehangen in een ring van kunststof. Voordelen ten opzichte van de mechanische klep zijn dat een biologische hartklep geluidloos werkt en dat stollingwerende medicijnen alleen nodig zijn in de eerste maanden na de operatie. Soms zijn er helemaal geen medicijnen nodig. Nadeel is dat een biologische klep gaat slijten en in de loop der jaren kan gaan verkalken. Dat maakt een biologische klep minder geschikt voor iemand met een langere levensverwachting. Daarnaast verhogen de stollingwerende medicijnen die nodig zijn bij mechanische kleppen vooral bij oudere mensen het risico op een hersenbloeding.

Kunstkleppen Mechanische kunstkleppen
A. Model met één klepblad.
B. Model met twee klepbladen.
C. Model ‘bal-in-kooi’.
(De kunstkleppen zijn in werkelijkheid natuurlijk veel kleiner.)

Sinds 1952 meer dan tachtig modellen

De geschiedenis van de kunstklep begint in 1952 als de Amerikaanse chirurg Charles Hufnagel de aortaklep van een jonge vrouw vervangt door een mechanische klep van het model ‘bal-in-kooi’. Dit model bevat een klein balletje dat zit opgesloten in een constructie die het toestaat vrijelijk heen en weer te bewegen. Als het hart samenknijpt en de druk toeneemt dan wordt het balletje naar buiten gedrukt en kan het bloed stromen, ontspant het hart dan wordt het balletje de andere kant op gezogen en sluit de klep.

In de jaren zestig doen biologische kunstkleppen van menselijk en dierlijk materiaal hun intrede. Het dierlijk materiaal is een aortaklep van een varken of een deel van het hartzakje (pericard) van een koe. Het probleem van afstoting doet zich hier niet voor, omdat een hartklep bestaat uit dood weefsel. Een kunstklep van menselijk materiaal is een aortaklep met een deel van de aorta, waarvoor een overleden donor nodig is. In jaren zestig verschijnen er ook voor het eerst kunstkleppen voor de mitralisklep.

Inmiddels zijn er meer dan tachtig modellen, hoewel sommige weer uit de markt zijn genomen. De ideale kunstklep is nog niet uitgevonden.

Biologische kunstklep in stent Biologische kunstklep in stent
Aortaklep die kan worden opgevouwen in een stent en zonder openhartoperatie geplaatst.
A. Hartklep met drie slippen gemaakt uit dierlijk materiaal (runderpericard).
B. Metalen stent die in elkaar wordt gedrukt om de kunstklep via een katheter te kunnen vervoeren en open te vouwen op de juiste plaats

TAVI (Transcatheter Aortic Valve Implantation)

Als alternatief voor een hartoperatie kan de aortaklep via de techniek van de hartkatheterisatie worden vervangen. Dat wordt TAVI genoemd, een afkorting van Transcatheter Aortic Valve Implantation, ofwel het plaatsen van een kunstklep in de aortaklep via een katheter. Via de bloedvaten wordt een opgevouwen biologische kunstklep naar de plaats van de aortaklep gebracht en daar uitgevouwen. De belasting voor degene die de ingreep ondergaat is minder groot dan de belasting van een openhartoperatie. TAVI wordt vooral toegepast bij oudere mensen voor wie een openhartoperatie te zwaar is, maar ook bij minder oude mensen komt TAVI in aanmerking als een alternatief voor een openhartoperatie.

Toekomst

De bestaande mechanische en biologische hartkleppen hebben allemaal nadelen. Een hartklep die is gemaakt van je eigen cellen kan een mooi alternatief zijn. Dat zou in theorie moeten kunnen met je eigen stamcellen, dat wil zeggen cellen die het vermogen hebben om tot gespecialiseerde cellen uit te groeien. Met de stamcellen zou op deze manier een nieuwe klep kunnen worden gemaakt in het laboratorium. Deze techniek, die je tissue-engineering noemt, is nog lang geen dagelijkse praktijk.