Bypassoperatie

Als de kransslagaders ernstig zijn vernauwd en dotteren niet voldoende kan helpen, dan biedt een bypassoperatie een goed vooruitzicht op een leven zonder pijn op de borst. Bypass is het Engelse woord voor omleiding en dat is wat er gebeurt. De vernauwing in de kransslagader zelf wordt niet behandeld zoals bij dotteren, maar de bloedtoevoer wordt omgeleid zodat het zuurstofrijke bloed via een omweg voorbij de vernauwing komt. De file wordt als het ware omzeild door een sluiproute te nemen. De omleiding wordt gemaakt met een ander bloedvat, meestal een slagader uit de borstkas of een ader uit het been.

Een bypassoperatie is een grotere belasting dan dotteren, maar de operatie verloopt meestal zonder complicaties. De bypassoperatie heeft een relatief lange en succesvolle geschiedenis.

De medische naam voor een bypassoperatie is CABG, een afkorting van Coronary Artery Bypass Grafting (Coronary Artery = kransslagader, Graft = transplantatie).

Drievatslijden

Een dokter zal gaan denken aan een bypassoperatie als uit onderzoeken blijkt dat er sprake is van drievatslijden, dat wil zeggen dat de drie grote kransslagaders vernauwd zijn. Eigenlijk ontspringen er twee grote kransslagaders aan de aorta, de linker en de rechter kransslagader, maar de linker grote kransslagader vertakt zich al snel na de hoofdstam in twee grote vertakkingen. Een bypassoperatie komt meestal pas in beeld als alle drie de grote kransslagaders vernauwd zijn, maar ook bij een vernauwing van de hoofdstam van de linkerkransslagader alleen.

De brede vertakkingen in het begin van de kransslagaders voorzien een groot deel van de hartspier van zuurstofrijk bloed, bij drievatslijden gaat het zelfs om het gehele hart. Daarom is een vernauwing op die plaatsen ernstiger dan een vernauwing meer stroomafwaarts.

Een bypassoperatie wordt een reële optie als het drievatslijden gepaard gaat met een verminderde pompfunctie van het hart en als de pijn op de borst niet met medicijnen is te bestrijden.

Bypassoperatie Bypassoperatie met drie omleidingen
A. Vernauwingen in kransslagaders (geel)
B. Linker Anterieur Descenderende slagader (LAD)
C. Rechter Coronair Arterie (RCA)
D. Bypass met behulp van Rechter Interne Arteria Mammaria (RIMA)
E. Bypass met behulp van Linker Interne Arteria Mammaria (LIMA)
F. Bypass met behulp van beenader (blauw)
G. Aorta
H. Longslagader
I. Circumflex Arterie (Cx)

Hart-longmachine

Een bypassoperatie is een zware operatie die uren in beslag neemt. Om te beginnen zaagt de chirurg het borstbeen open zodat het hart en de kransslagaders vrij komen te liggen. Dan zijn er twee manieren om de operatie te verrichten: met en zonder de hart-longmachine.

De hart-longmachine is de klassieke manier. De grote bloedvaten worden aangesloten op een machine, die tijdelijk het bloed van zuurstof voorziet en de pompfunctie van het hart overneemt. Het hart wordt vervolgens stilgezet zodat het fijne chirurgische werk kan worden uitgevoerd.

Het grootste deel van de bypassoperaties wordt uitgevoerd met de hart-longmachine. De grote bloedvaten worden tijdelijk aangesloten op deze machine, die het bloed van zuurstof voorziet en de pompfunctie van het hart overneemt. De hartspier wordt vervolgens stilgezet om het fijne chirurgische werk te kunnen uitvoeren.

Een bypassoperatie wordt in bepaalde gevallen ook uitgevoerd zonder hart-longmachine. Op de plek van de bypass wordt het hart zo stil mogelijk gehouden, terwijl het gewoon blijft kloppen. Om de hartspier plaatselijk stil te leggen, worden speciale zuignappen gebruikt. Vanwege die zuignappen wordt dit ook wel de Octopus-techniek genoemd.

Voor degene die het ondergaat maakt het niet veel uit of een bypassoperatie met of zonder de hart-longmachine wordt uitgevoerd. In bepaalde gevallen kan de Octopus-techniek een klein voordeel opleveren, maar niet iedereen komt hiervoor in aanmerking.

Een bypassoperatie kan ook op een minimaal-invasieve manier worden uitgevoerd, dat wil zeggen dat de wond zo klein mogelijk wordt gehouden en er zo weinig mogelijk weefsel wordt geraakt. Hierbij wordt er aan de linkerkant van het hart niet meer dan één omleiding gemaakt. De minimaal-invasieve manier staat nog in de kinderschoenen en wordt weinig uitgevoerd.

Bypassoperatie, LIMA en RIMA Een bypassoperatie wordt bij voorkeur uitgevoerd met twee slagaders die de voorzijde van de borstkas van bloed voorzien, de LIMA en de RIMA, aangevuld met aders uit het onderbeen.

LIMA, RIMA en beenaders

Voor de omleidingen bij een bypassoperatie worden bij voorkeur twee soorten bloedvaten gebruikt: de twee slagaders die vlak achter het borstbeen lopen, te weten de Linker en de Rechter Interne Arteria Mammaria (LIMA en RIMA), en aders uit het been. Soms wordt een slagader uit een onderarm gebruikt.

De LIMA en de RIMA zijn vertakkingen van een slagader onder het sleutelbeen. De natuurlijke verbinding bij de oorsprong blijft gewoon in stand, maar een centimeter of twintig stroomafwaarts worden de slagaders losgesneden en elders vastgemaakt aan de kransslagaders.

De slagaders zijn direct klaar voor hun nieuwe functie, maar de beenaders moeten worden aangepast. Een ader bevat namelijk klepjes in de binnenwand die in het been de bloedstroom richting het hart bevorderen. Dat probleem wordt opgelost door de ader omgekeerd te plaatsen. De beenader wordt aan beide uiteinden opnieuw ingehecht. Het ene uiteinde wordt vastgemaakt aan de wand van de aorta en de andere kant op de kransslagader.

Uit klinische trials blijkt dat de slagaders uit de borstkas na de operatie over het algemeen minder problemen opleveren dan de aders uit het been. Het meest voorkomende probleem is het ontstaan van vernauwingen in de omleidingen. De slagaders doen het beter, maar de beenaders zijn vaak ook nodig, want per operatie worden er soms meer dan vier à vijf omleidingen gemaakt.

Tien jaar zonder pijn op de borst

Een bypassoperatie wordt al veertig jaar lang over de hele wereld uitgevoerd. Er is dus veel ervaring met het risico en perspectief voor wie de operatie ondergaat. Het is een van de best gedocumenteerde chirurgische ingrepen.

Het risico is natuurlijk afhankelijk van leeftijd en conditie. Wie oud en gebrekkig is heeft een grotere kans op complicaties. Het risico op complicaties bij een bypassoperatie is relatief klein, het risico op overlijden nog veel kleiner.

Het perspectief voor iemand met pijn op de borst is goed. Tien jaar na de operatie zijn drie op de vijf mensen nog vrij van klachten. En dat terwijl de meesten al een lange geschiedenis van hartklachten achter de rug hebben en zeker niet tot de jongsten behoren.

René Favaloro: de eerste bypassoperatie

De eerste bypassoperatie werd uitgevoerd in 1967 in een ziekenhuis in het Amerikaanse Cleveland. Uitvoerend hartchirurg was de Argentijn René Favaloro, die kort daarvoor ook het concept voor deze nieuwe behandeling had bedacht. Een paar jaar later ging Favaloro als een gevierd man terug naar zijn vaderland, waar hij zich inzette om de cardiologie op een hoger plan te brengen.